Erken seçim tartışmalarını ‘İktidarın suyu bulandırma çabası’ olarak kıymetlendiren eski Cumhuriyet Savcısı Bülent Yücetürk, kamuoyunun tartıştığı soruları SÖZCÜ için yanıtladı.
“İktidar olağan kaidelerde Haziran ayında yapılması gereken seçimleri öne almak istiyor. Lakin bu ortada kendi yazdıkları maddeyi beğenmiyorlar, bugünkü şartlarda işlerine gelmiyor, tartıştırıp suyu bulandırıyorlar” diyen Yücetürk, “Kendi koydukları kuralları dahi eğip bükme peşindeler. Elini kolunu bağlayan meşruiyet tartışması yani bir kere daha aday olabilir mi? Şayet kendisi karar alarak seçim tarihini öne çekerse bu sorunu kucağında buluyor. Zira muhalefetin takviyesi olmadığı için Meclis’e bu kararı aldıramıyor. Bu kere de buradan bir mağduriyet çıkar mı diye uğraşıyor” dedi. İşte tartışılan sorulara Yücetürk’ün karşılıkları:
116’NCI UNSUR ÇOK AÇIK
– Cumhurbaşkanı Meclis’i feshedebilir mi? Yoksa yalnızca seçimlerin yenilenmesine mi karar verebiliyor? Bu ikisi ortasında ne fark var?
İkisi ortasında bir fark yok. Anayasa’nın 116’ncı Unsuru çok açık, ikinci fıkrasında “Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Meclis genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır” deniyor. Cumhurbaşkanı seçim kararı aldığında bu unsur gereği Meclis’in de yenilenmesi gerekecek yani feshedecek.
– Anayasa 116’ya nazaran Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verdiği takdirde kaç gün içinde seçim yapılması gerekiyor?
Bu mevzuda baş karışıklığının olmasının nedeni Milletvekili Seçim Kanunu ile Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’nun birbiri ile çelişiyor olması. Ancak, Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu en son yürürlüğe giren yasa olarak uygulanacak. Buna nazaran de seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde bu karar 48 saat içinde Resmi Gazete’de yayımlanarak ilan edilecek. Bu kararın verildiği günden sonra gelen 60 günü takip eden birinci pazar günü Cumhurbaşkanı ile genel seçim birlikte yapılır. Bu durumda 14 Mayıs 2023’te yapılması düşünülen bir seçim için 14 Mart 2023’ten evvel Meclis yahut Cumhurbaşkanı tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi yasal mecburilik.
SEÇİM İÇİN ŞARTLAR OLUŞTU
– Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar verirken bir münasebet sunması gerekiyor mu?
Hukuki bir münasebet sunmak zorunda değil. Lakin seçimlerin yenilenmesine karar verirken siyaseten bu yenilenmenin münasebetini halka anlatmak zorunda. Seçimlerin yenilenmesi için tüm şartlar oluşmuştur.
– Meclis seçim kararı alırsa süreç nasıl işleyecek?
Meclis’in seçimlerin yenilemesine karar vermesi lakin beşte üç çoğunlukla yani 360 vekilin seçimlerin yenilenmesi istikametinde oy kullanması ile mümkün. Bugünkü Meclis aritmetiğinde taraflar bu çoğunluğa sahip değil bir konsensüsle karar alınması da mümkün görünmüyor. Meclis kararı olduğu için Cumhurbaşkanının veto etme yetkisi yok. Anayasa’nın 103’üncü hususuna nazaran, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı kararlar bulunması halinde, kanun kararları uygulanır. Meclis’in birebir mevzuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kararsız hale gelir. Bu düzenleme bu devirde hiç uygulanmadı.
AKP Meclis’te azınlığa düşerse iktidarla uzlaşır
– Cumhurbaşkanı farklı partiden Meclis çoğunluğu farklı partilerden olursa, mesela Cumhurbaşkanı Erdoğan lakin Meclis’te AKP azınlık olursa çatışma yaşanır mı?
6’lı Masa’nın, Meclis’te çoğunluğu kazanması halinde AKP bloku sistemin değişmesi için iktidar ile uzlaşmak zorunda kalacaktır. Zira bu sistem Erdoğan’a nazaran dizayn edildi. AKP bu yetkileri bir diğerinin kullanacağını hiç düşünmedi. Biz bugün seçilmiş bir hükümdarı seçiyoruz. O kral Meclis’i, yargıyı yürütmeyi her şeyi belirliyor. 6’lı Masa’nın seçimi kazanması halinde bir mühlet ülkenin siyasi, ekonomik ve idari istikametten onarımı yapılıp gerekli yasal altyapı düzenlendikten sonra ülkeye, millete yük olmayacak biçimde seçimlere gidilebilir. Fakat bu çok da gerekli değildir. Anayasa’ya konulacak ek bir unsurla seçimlere gitmeden parlamenter sisteme geçilebilir.
Erdoğan’ın 3. defa adaylığı Meclis’in kararı ile mümkün
– Seçim vaktinde, yani Haziran ayında yapılırsa Erdoğan bir defa daha aday olabilir mi?
Anayasa’nın 101. Maddesi’ne nazaran Cumhurbaşkanı’nın vazife mühleti 5 yıldır. Bir kişi en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir. Erdoğan birincisi 2014 yılı ikincisi de 2018 yılı olmak üzere iki periyot için seçildi. Hasebiyle üçüncü periyot aday olması lakin Meclis’in seçimlerin yenilenmesine karar vermesi ile mümkün. Cumhurbaşkanı’nın seçilme yordamı, misyon müddeti ve aday olma şartlarında bir değişiklik yapılmadı. Yani 2017 referandumundan evvelki seçildiği devri yok sayacak rastgele bir kural değişmedi. Yetkilerinin arttırılması evvelki misyon müddetlerinin yok sayılması sonucunu doğurmaz. Aksi niyetin kabulü Cumhurbaşkanı’nın vazife ve yetkilerinde her değişiklik ona yeni bir hak tanır ki bu da hukuken kabul edilebilir bir sonuç değil. Meclis erken seçim kararı alırsa adaylık tartışması bitecek. İstedikleri de bu. Erdoğan kendi karar alırsa ve seçildiği takdirde bir tüzel tartışma daima olacak.
ANAYASA NE DİYOR?
– 101. HUSUS: Cumhurbaşkanı adaylığını düzenleyen Anayasa’nın 101. Hususu şöyle: “Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları ortasından, direkt halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının vazife mühleti beş yıldır. Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti kümeleri, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına yahut birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüzbin seçmen aday gösterebilir. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. Birinci oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, birinci oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi vazifeye başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının misyonu devam eder.
– 116. UNSUR: Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla (360 milletvekili) seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının ikinci devrinde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir kere daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve vazifeleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının misyona başlamasına kadar devam eder. Bu formda seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının misyon müddetleri de beş yıldır.